Diş değiştirme, kalıcı dişlerin çıkması

Süt dişleri 5-6 yaşından itibaren dökülmeye başlayarak yerlerini kalıcı dişlere bırakırlar. Değişme işlemi 13-14'lü yaşlara kadar devam eder. Genellikle süt dişlerinin çıkma sırasına benzer şekilde diş değiştirme olur:

-Önce alttan başlamak üzere santral kesiciler, sonra yan kesiciler değişir.
 
-Bu dönemde arkada ilk büyük azı dişleri(6yaş dişleri) çıkar ve toplam diş sayısı 24 olur. Kalıcı dişler çıkarken dikkat edilmesi gereken en önemli konu 6 yaş dişlerinin (1.büyük azı) hiçbir süt dişi düşmeden ağızdaki en son süt dişlerinin gerisinden gelmesidir. Diğer dişler, hep bir süt dişi düşürerek onun yerine sürerler.

-Değişim küçük azılar, köpek dişleri sırasıyla devam eder. 

-12-13 yaşlarında 2. büyük azı dişleri(12yaş dişleri) çıkar ve diş sayısı 28 olur. 

-Uzun bir aradan sonra 18-20yaşlarında 3. büyük azı dişleri(20yaş dişleri) yer bulursa sürer ve 32 diş tamamlanmış olur. İnsanların çoğunda 20yaş dişleri ya yan yerleşimli olduğundan çıkamaz ya da yoktur bu nedenle 28diş vardır. 

Ön kesici dişler sürerken kenarlarının tırtıklı olması normaldir, zaman içinde aşınarak düzleşir. Kesici dişler, dökülen süt dişlerine göre daha kalındır ve arkaları pütürlüdür.

Kalıcı diş çıkartma tablosu
 

Aralıklı dizilişi olan küçük süt dişlerinin yerini daha kalın gövdeli ve daha iri olan kalıcı dişler alır. Süt dişleri arasındaki boşluklar kalıcı dişlerin yerleşimi için gerekli alanı sağlar, bazen o bile yetmez ve dişler çapraşık şekilde çıkarlar ama genellikle hepsi çıkana kadar beklemek gerekir bazen biri, diğerini iterek başlangıçta var olan dizilimi etkileyebilir. Dişlerin değişme sürecinde ve tam dizilim sonrası sorunlar yaşanıyorsa ortodonti uzmanından destek almak gerekir.

Bazen süt dişleri düşmeden, süt dişlerinin gerisinden ya da önünden kalıcı dişler çıkabilir
-eğer çıkan kalıcı dişler alt çenedeyse, genellikle düşmeyen süt dişlerini acil çekmeye gerek yoktur , çünkü büyük ihtimalle kalıcı diş sürdükçe süt dişi de kendiliğinden düşecektir. Kalıcı diş normal boyutunun 2/3'üne ulaşmış olmasına rağmen ya da çocuğun yaşı 8 olmasına rağmen süt dişlerinde hala kıpırdama yoksa çekmek gerekebilir. Kalıcı dişler, dökülen süt dişlerinin yerine dilin de itme etkisiyle kolayca otururlar.

-eğer çıkan kalıcı dişler üst çenedeyse:
    İçerden(dil tarafından) çıkıyorlarsa ya da süt dişinin gerisinde kalıyorsa kalıcı dişlerin alt çenedeki dişlere göre daha dışarda olması gerektiğinden süt dişlerini uzaklaştırmak gerekir, aksi halde alt çenedeki kesiciler üsttekilerin öne doğru göçüne engel olabilir.

   Diş dışardan(dudak tarafından) çıkıyorsa, süt dişlerinin acilen çıkartmaya gerek yoktur, beklenebilir.

Eger süt dişleri daha erken dönemde kaza ya da çürük nedeniyle kaybedilmişse kalıcı dişler beklenenden erken çıkar. Ortodontik tedavilerde vakaların %30'unu erken cıkmış kalıcı dişin, daha dar bir yere çıkması nedeniyle çarpık dişlere neden olduğu vakalar oluşturur.

Dişlerin değişimi sırasında eğer süt dişleri çok sallanıyorsa, gece düşme ihtimali varsa, anne babalar dişi sargı beziyle tutup hızlıca çekebilirler. 

Kalıcı dişler üzerinde siyah lekelenmeler görülebilir. Pigment üreten bir çeşit bakterinin tükürük içindeki demiri kullanarak dişleri boyamasıyla ilgilidir. Kötü ağız bakımının dolaylı bir göstergesi olsa da bu çocuklarda beklenenin aksine daha az çürüğe rastlandığı görülmüş. Lekeler, diş hekimi tarafından temizlenebilir ama tekrar oluşmaması için ağız ve diş bakımına maksimum özen gösterilmelidir.
 

Kalıcı dişler süt dişlerine göre daha sarı göründüklerinden, diş değiştirme sürecinde her iki dişi de ağızda yanyana gören anne babalarda kalıcı dişlerin daha sarı ve sağlıksız olduğu gibi yanlış izlenime kapılma görülebilir.

En önemlisi, diş değiştirme sürecinde ağız sağlığına maksimum özen göstermek ve çocuklarımıza bu konuda destek olmak ve yardım etmek, iyi beslenmelerini sağlamak ve travmalardan uzak kalabilmeleridir.